Opryszczka w ciąży – czy jest groźna dla dziecka?

Rodzaje opryszczki i drogi zakażenia

Opryszczka to choroba wirusowa wywoływana przez wirusy Herpes Simplex Virus (HSV). Wyróżniamy dwa główne typy:

• HSV-1: najczęściej odpowiedzialny za opryszczkę wargową, przenoszony drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt, np. pocałunki, korzystanie z tych samych naczyń czy ręczników. Ten typ wirusa najczęściej powoduje tzw. "zimno" na ustach i może być przenoszony nawet gdy nie ma widocznych objawów.
   
• HSV-2: wywołuje opryszczkę narządów płciowych, przenoszoną głównie drogą płciową. Do zakażenia może dojść podczas kontaktów waginalnych, analnych i oralno-genitalnych, nawet gdy u partnera nie występują widoczne zmiany.
   

Po pierwotnym zakażeniu wirusy te pozostają w organizmie w stanie utajenia i mogą reaktywować się w momentach osłabienia odporności, stresu czy zmęczenia. W przypadku HSV-1, wirus lokuje się najczęściej w zwoju nerwu trójdzielnego, podczas gdy HSV-2 pozostaje w zwojach krzyżowych. Szacuje się, że około 80-90% dorosłej populacji jest nosicielem wirusa HSV-1, choć nie u wszystkich występują objawy kliniczne. Warto zaznaczyć, że możliwe jest również zakażenie HSV-1 w okolicy narządów płciowych i HSV-2 w okolicy ust, choć takie przypadki są rzadsze.

Ciekawostką jest to, że nawet osoby, które nie miały nigdy widocznych objawów opryszczki, mogą być jej nosicielami i zarażać innych. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i świadomość ryzyka zakażenia – zwłaszcza w ciąży.

Opryszczka wargowa w ciąży

Opryszczka wargowa, wywoływana przez HSV-1, objawia się bolesnymi pęcherzykami na ustach lub w ich okolicy. Charakterystyczne objawy poprzedzające pojawienie się zmian to: mrowienie, pieczenie i świąd w miejscu wystąpienia przyszłych pęcherzyków.

Jeśli kobieta miała już wcześniej kontakt z tym wirusem przed ciążą, jej organizm wytworzył przeciwciała, które chronią zarówno ją, jak i płód. W takim przypadku nawroty opryszczki wargowej w ciąży nie stanowią zagrożenia dla dziecka.

Natomiast pierwotne zakażenie HSV-1 w ciąży, zwłaszcza w pierwszym i drugim trymestrze, może być niebezpieczne. Może prowadzić do wad rozwojowych płodu, a w skrajnych przypadkach nawet do poronienia. Dane wskazują, że około 75% kobiet z nawrotową opryszczką doświadczy co najmniej jednego epizodu w czasie ciąży, w tym około 14% w okresie okołoporodowym. Wirus może się uaktywnić ze względu na naturalne osłabienie odporności organizmu w czasie ciąży.

• Po porodzie należy zachować szczególną ostrożność, aby nie przenieść wirusa na noworodka.
• Osoby z aktywną opryszczką wargową powinny unikać bliskiego kontaktu z dzieckiem, takiego jak pocałunki, oraz stosować środki higieny, np. częste mycie rąk.
• Należy również unikać dotykania zmian opryszczkowych i przenoszenia infekcji na inne części ciała.
• W przypadku karmienia piersią, matka z opryszczką wargową powinna szczególnie dbać o higienę rąk i unikać bezpośredniego kontaktu zmian opryszczkowych z dzieckiem.

Opryszczka genitalna w ciąży

Opryszczka narządów płciowych to zdecydowanie poważniejszy problem w ciąży niż opryszczka na ustach. Opryszczka narządów płciowych, spowodowana przez HSV-2, niesie większe ryzyko dla ciąży i noworodka. Pierwotne zakażenie tym wirusem w ciąży, zwłaszcza w trzecim trymestrze, zwiększa ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu oraz zakażenia wewnątrzmacicznego płodu. Według danych statystycznych, około 2% kobiet ulega zakażeniu HSV-2 w trakcie ciąży, a ryzyko to jest szczególnie wysokie u kobiet, których związki partnerskie trwają krócej niż rok.

Jeśli aktywne zmiany opryszczkowe występują w okolicy narządów płciowych w momencie porodu, istnieje wysokie ryzyko zakażenia noworodka podczas porodu drogami natury. W takich przypadkach zaleca się rozwiązanie ciąży poprzez cesarskie cięcie, aby zminimalizować ryzyko transmisji wirusa na dziecko. Zakażenie noworodka może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, problemy ze wzrokiem czy zakażenia skórne o ciężkim przebiegu.

Leczenie opryszczki w ciąży

W ciąży nie można stosować wszystkich leków przeciwwirusowych, dlatego każdą infekcję warto skonsultować z lekarzem.

Zazwyczaj stosuje się leczenie przeciwwirusowe, takie jak:

• Acyklowir, najczęściej przepisywany lek przeciwwirusowy, który jest uważany za bezpieczny dla kobiet w ciąży. Leczenie to pomaga zmniejszyć nasilenie objawów i skrócić czas trwania infekcji. W przypadku nawrotowej opryszczki genitalnej lub często nawracającej opryszczki wargowej, lekarz może zalecić profilaktyczne stosowanie acyklowiru między 34. a 36. tygodniem ciąży.
• Maści miejscowe – pomagają łagodzić objawy i przyspieszają gojenie. W przypadku nawrotów opryszczki wargowej można stosować miejscowe preparaty przeciwwirusowe oraz środki łagodzące objawy, takie jak maści wysuszające i odkażające.
• Naturalne metody – np. miód, olejek z drzewa herbacianego czy okłady z melisy.
   

Należy jednak zawsze skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem jakichkolwiek leków w ciąży. W cięższych przypadkach może być konieczne dożylne podawanie leków przeciwwirusowych, szczególnie gdy infekcja pojawia się w ostatnim trymestrze ciąży.

Profilaktyka – jak unikać zakażenia?

Aby zminimalizować ryzyko zakażenia opryszczką w ciąży, warto przestrzegać kilku zasad:

• Unikanie kontaktu z osobami z aktywną opryszczką: nie korzystaj z tych samych naczyń, sztućców czy ręczników co osoby z widocznymi zmianami opryszczkowymi.
• Stosowanie prezerwatyw: choć nie dają one 100% ochrony, zmniejszają ryzyko zakażenia HSV-2 podczas kontaktów seksualnych.
• Wzmacnianie odporności: zdrowa dieta, odpowiednia suplementacja i dbałość o higienę to kluczowe elementy profilaktyki.
• Regularne badania kontrolne: szczególnie ważne przed planowaną ciążą, aby określić obecność przeciwciał przeciwko HSV.
• Informowanie lekarza: o wcześniejszych epizodach opryszczki lub kontakcie z wirusem.
• Unikanie stresu: stres może osłabiać odporność i zwiększać ryzyko nawrotu opryszczki.
• Właściwa higiena intymna: regularne podmywanie się i używanie delikatnych środków myjących.

W przypadku występowania opryszczki u partnera, należy powstrzymać się od kontaktów seksualnych w okresie aktywnych zmian, a w trzecim trymestrze ciąży zachować szczególną ostrożność, nawet przy braku widocznych objawów.

Niedobory w organizmie a opryszczka

Czy pojawiająca się opryszczka może być sygnałem, że organizmowi czegoś brakuje? Tak! Jeśli często zmagasz się z opryszczką, być może masz niedobory:

• Witaminy C – wzmacnia odporność, pomaga szybciej goić zmiany, wspiera produkcję kolagenu i regenerację tkanek.
• Cynku – działa przeciwwirusowo i regenerująco, wspomaga układ immunologiczny w walce z wirusem HSV.
• Lizyny – aminokwas hamujący replikację wirusa HSV, szczególnie ważny w diecie kobiet w ciąży.
• Witamin z grupy B – zwłaszcza B6 i B12, które wzmacniają system odpornościowy i pomagają w regeneracji tkanek.
• Witaminy D3 – jej niedobór, szczególnie w okresie zimowym, może zwiększać podatność na nawroty opryszczki.
• Kwasów omega-3 – wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

Zadbaj o dietę bogatą w:

• Owoce cytrusowe i warzywa (źródło witaminy C)
• Nabiał, jaja i chude mięso (źródło lizyny i witamin z grupy B)
• Pestki dyni i nasiona (bogate w cynk)
• Tłuste ryby morskie (źródło kwasów omega-3)
• Orzechy i nasiona (kompleks witamin i minerałów)

W przypadku ciąży zawsze skonsultuj z lekarzem potrzebę suplementacji, aby bezpiecznie uzupełnić ewentualne niedobory i wzmocnić odporność organizmu.

Opryszczka w ciąży to nie zawsze powód do paniki, ale warto być świadomą ryzyka i odpowiednio reagować. Kluczowe jest dbanie o odporność, unikanie zakażenia i szybkie konsultowanie się z lekarzem w razie potrzeby. Jeśli masz opryszczkę – nie jesteś sama, wiele kobiet zmaga się z tym problemem i dzięki odpowiedniej wiedzy można go skutecznie kontrolować.

Źródła:

1.  Straface, G., Selmin, A., Zanardo, V., De Santis, M., Ercoli, A., & Scambia, G. (2012). Herpes simplex virus infection in pregnancy. Infectious diseases in obstetrics and gynecology, 2012(1), 385697.
2.  Hammad, W. A. B., & Konje, J. C. (2021). Herpes simplex virus infection in pregnancy–An update. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 259, 38-45.
3.  Barczykowska-Tchorzewska, J. Opryszczka w ciąży–co stosować i jak ją leczyć?.